Krystyna Latawiec, Magdalena Sadlik, Ewa ?ubieniewska,
Krakowskie sezony teatralne Krystyny Skuszanki, Ireny Babel, Lidii Zamkow, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Krak?w 2019

Krystyna Latawiec, Krystyny Skuszanki dialogi z klasyk? i wsp?czesno?ci?, s. 13-83
W latach 1955-1963 Krystyna Skuszanka zrealizowa?a na scenie Teatru Ludowego kilka wa?nych przedstawie? wpisuj?cych si? w nurt rozrachunkowy Polskiego Pa?dziernika. I cho? by?y to teksty wzi?te z klasyki dramaturgicznej, to ich teatralne wykonania dobrze korespondowa?y z ?wczesn? krytyk? opresyjnej w?adzy stalinowskiej. Nie by?a to jeszcze krytyka otwarta i nazywaj?ca rzecz po imieniu, ale zapo?redniczona w aluzjach i pomys?ach inscenizacyjnych, kt?re aktualizowa?y temat historyczny. Kolejne podrozdzia?y po?wi?cone pracy Skuszanki w Nowej Hucie nosz? tytu?y: Szekspir wsp?czesny, S?owacki wsp?czesny, Broszkiewicz wsp?czesny. Po kilkuletniej przerwie re?yserka wr?ci?a do Krakowa, podejmuj?c prac? w Teatrze im. Juliusza S?owackiego (1972-1981). Spo?r?d licznych sztuk wystawionych przez ni? na deskach szacownej sceny w ksi??ce om?wiono przedstawienia wyr?niaj?ce si? poziomem artystycznym i wyrazistym przekazem ideowym. Podrozdzia?y nosz? tytu?y: Reinterpretacja polskiego romantyzmu (na temat Lilli Wenedy), Szekspirowska ba?? o Czasie. Opowie?? zimowa; Witold Gombrowicz, czyli demoniczna zwyk?o?? (na temat ?lubu), Brat naszego Boga Karola Wojty?y jako wydarzenie spo?eczne.

Krystyna Latawiec, Na scenie ?wiata i teatru. O dramaturgii Mariana Pankowskiego, Universitas, Krak?w 1994








Spis tre?ci
I.Tematy i konteksty
II.Spos?b istnienia postaci
III.Scena "bo?ych kukie?"
IV.Teatrowanie i teatralizacja
V.Dramaturgiczna funkcja j?zyka
Bibliografia
Indeks os?b
Resum?

Teatr Mariana Pankowskiego potwierdza znamienn? dla wsp?czesnych pisarzy ?wiadomo??, a nawet nad?wiadomo?? literack? jego tw?rcy. Jej przejawem s? liczne parodie konwencji i styl?w artystycznych. S?owo zast?puje akcj?, wnosi element liryczny, arbitralnie ustanawia sytuacje dramatyczne. W zmetaforyzowanym j?zyku pisarz proponuje subiektywne reinterpretacje motyw?w biblijnych, historycznych, biograficznych i autobiograficznych. Nie stroni od karykatury i ekspresjonistycznego przerysowania, nazywaj?c t? praktyk? "teatrowaniem". Niczym lalkarz "bo?ych kukie?" aran?uje teatr egzystencji pozbawionej pe?ni, zdeformowanej fizycznie i psychicznie. Stylizuje postacie na aktor?w, kuk?y, marionetki i manekiny, wzmacniaj?c efekt cudowno?ci, charakterystyczny dla awangardy artystycznej pierwszych dziesi?cioleci XX wieku. Umieszcza zdarzenia w ramie wyra?nie sygnalizowanej konwencji - szopka, teatr lalek, film, telewizyjne show, szukaj?c estetyki bli?szej wsp?czesnemu odbiorcy. Projektowana przestrze? sceniczna jest z za?o?enia sztuczna, pozbawiona rodzajowo?ci i charakterologicznej psychologii. Stanowi p?aszczyzn? zobrazowania zbiorowego mitu oraz pole dzia?ania upersonifikowanych emocji, kompleks?w, uroje?. W tym sensie autorsk? inwencj? mo?na traktowa? jak rodzaj terapii poprzez "teatralizowanie", czyli sceniczne uzewn?trznianie sfery st?umionej w dyskursie publicznym.

Krystyna Latawiec, Poezja polska w latach 1939 ? 1956. Interpretacje, Znak, Krak?w 1998








Spis tre?ci
Wst?p: Poezja wobec historii
Kazimierz Wierzy?ski ? "Lutnista ciemnego czasu i losu"
Kazimierz Wierzy?ski ? "Uwik?any w sprawy cz?owiecze"
Julian Przybo? ? "Z nadmiaru Ziemi zosta?em poet?"
Czes?aw Mi?osz ? "Nie z ?alu pytam, ale z zamy?lenia"
Krzysztof Kamil Baczy?ski ? "Taki to mroczny czas"
Krzysztof Kamil Baczy?ski ? "Spe?nia sie brzemi? kataklicznych nocy"
Tadeusz Gajcy ? "Opowiem wszystkie dzieje raz jeszcze warg? pe?n?"
Tadeusz Gajcy ? "I tak nas uczy umierania piosnka"
Tadeusz R?ewicz ? "Cia?a nasze krn?brne i nieskore do ?a?oby"
W?adys?aw Broniewski ? "Rzucam przed siebie wiersz"
Wiktor Woroszylski ? "My ?yli?my w literaturze"
S?owniczek trudniejszych termin?w

Ksi??ka wydana w serii "Znak dla szko?y" ? sk?ada si? z interpretacji wybranych wierszy polskich napisanych w latach 1939 - 1956 przez poet?w kilku pokole?. W tym czasie ?ycie jednostkowe zdominowa?a historia "spuszczona z ?a?cucha", jak to okre?li? Jerzy Stempowski. Pisarze r?nie reagowali na do?wiadczenie wojny - na wz?r romantyczny, awangardowy, emocjonalny, ascetyczny, szukaj?c odpowiedniej formy dla oddania tragizmu sytuacji historycznej. Ci, kt?rzy prze?yli, zmagali si? z poczuciem utraty jeszcze przez wiele lat. Gdy w czasach stalinowskich zapanowa? urz?dowy optymizm, zwolennicy komunizmu uk?adali sentymentalne rymy o wielkiej budowie. W ksi??ce czytelnik znajdzie przyk?adowe analizy zar?wno utwor?w zakorzenionych w tradycji, jak i utrzymanych w stylu pow?ci?gliwym w obliczu kryzysu humanistycznego paradygmatu. Ka?dy rozdzia? jest zatytu?owany cytatem z wypowiedzi omawianego autora i przedstawia interpretacj? jednego jego wiersza. Ten za? jest przytoczony w ca?o?ci na samym wst?pie. Na marginesie g??wnego wywodu podano obja?nienia poj?? akurat u?ywanych w analizie. Ka?da z interpretacji stanowi odr?bn? ca?o??, wi?c mo?na j? czyta? oddzielnie. Wszystkie sk?adaj? si? na obraz poezji w latach 1939 - 56, cho? oczywi?cie w formie przystosowanej do potrzeb polonistycznej edukacji.

Krystyna Latawiec, Dramat poetycki po 1956 roku: Jaros?aw M. Rymkiewicz, Stanis?aw Grochowiak, Tymoteusz Karpowicz, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Krak?w 2007







Spis tre?ci
Wst?p:
Dramat poetycki - problem genologii i poetyki tekstu
Utwory komediowe Jaros?awa M. Rymkiewicza w perspektywie intertekstualnej
"Dialogi" i "g?osy" Stanis?awa Grochowiaka, czyli dramaturgia s?owa i sytuacji
Dramaty Tymoteusza Karpowicza - poetycko zorganizowane my?lenie
Zako?czenie
Bibliografia
Indeks nazwisk

Dramat poetycki w szerokim rozumieniu obejmuje teksty dzi? ju? historyczne (pisane wierszem), utwory oniryczne i misteryjne z prze?omu XIX i XX wieku, alternatywne wobec sztuk dobrze skrojonych i wobec dramat?w obyczajowych. Teoretykiem nowoczesnego dramatu poetyckiego by? T.S. Eliot. W humanistyce angielskoj?zycznej termin jest dobrze ugruntowany, natomiast w Polsce u?ywany w rozmaitych kontekstach. Powojenna presja polityczna, aby pisa? w duchu realizmu socjalistycznego, zmarginalizowa?a dramat poetycki. Odnowienie dawnych konwencji nast?pi?o po odwil?y 1956 roku. Znalaz?o to wyraz w tw?rczo?ci Jaros?awa M. Rymkiewicza, kt?ry osadzi? swoj? tw?rczo??, r?wnie? dramaturgiczn?, w?r?d znak?w kultury polskiej i europejskiej. Poetycko?? jego sztuk przejawia si? w stylizacjach, w wierszowanej formie, w symetriach kompozycyjnych. Nadto korzysta pisarz najcz?ciej z komediowej (farsowej) poetyki, kontynuuj?c tradycyjne, cho? ju? zapomniane formy dramatu. Stanis?aw Grochowiak za punkt wyj?cia przyjmuje konkret sytuacyjny (historyczny, egzystencjalny), kt?ry nabiera sens?w metaforycznych w odniesieniu do kondycji ludzkiej. Cel ten osi?ga dzi?ki skondensowanym znaczeniowo replikom, uniwersalizacji bohater?w jako figur losu, stosowaniu analogii i kontrast?w kompozycyjnych. Sytuacja dramatyczna jest tu centraln? metafor?, wok? kt?rej ogniskuj? si? napi?cia ideowe i moralne postaci dramat?w. Z tego wzgl?du sztuki te przypominaj? struktur? moralitetu. Najbardziej "literackie" dramaty pisa? Tymoteusz Karpowicz. S? one projekcj? my?li i docieka? autora, rzutowanych w epizody i obrazy sceniczne. Porz?dkuje je nadrz?dna "globalna metafora", wi???ca w intelektualn? ca?o?? niesp?jne na planie akcji fragmenty. Jest to rodzaj nowoczesnego konceptyzmu, ktory polega na alegoryzowaniu postaci i przestrzeni scenicznej. Poetycko?? tej dramturgii wysuwa sie na pierwszy plan za spraw? metonimii, analogii, symetrii, asocjacji semantycznych, powinowactw w obr?bie s??w i zdarze?. W omawianych trzech przypadkach dramatopisarstwa po 1956 roku daj? si? te? zauwa?y? manifestacje autorskiego "ja" na r?nych poziomach strukturalnej organizacji tekstu. W powi?zaniu z metateatralnym nacechowaniem sztuk oraz odniesieniami intertekstualnymi kategoria ta stanowi o swoisto?ci interpretowanych tutaj utwor?w.